BÀI 11 - ỨNG DỤNG TRÊN MÔI TRƯỜNG SỐ. NGHĨA VỤ TÔN TRỌNG BẢN QUYỀN (KNTT)

Bài 11. Ứng dụng trên môi trường số. Nghĩa vụ tôn trọng bản quyền - kntt

Khởi động (trang 55): Trong cuộc sống, ai cũng có thể có những xung đột lợi ích với cộng đồng và đôi khi có những hành vi đi ngược lại lợi ích chung. Pháp luật quy định rõ những hành vi nào là vi phạm pháp luật mà Nhà nước sẽ cưỡng chế. Những hành vi khác không phù hợp với lợi ích chung của cộng đồng hay xã hội sẽ được coi là thuộc hành vi vi phạm đạo đức.

Đạo đức là hệ thống các quy tắc, chuẩn mực xã hội mà con người phải tự giác thực hiện cho phù hợp với lợi ích của cộng đồng, của xã hội. Dư luận xã hội và giáo dục là các biện pháp điều chỉnh đạo đức.

Theo em, những vấn đề về đạo đức và pháp luật nảy sinh khi giao tiếp trên mạng đã và đang trở thành phổ biến là gì?

Gợi ý trả lời:

Những vấn đề về đạo đức và pháp luật nảy sinh khi giao tiếp trên mạng đã và đang trở thành phổ biến là:

- Thông tin xấu, độc hại, sai sự thật.

- Có thể nghiện mạng xã hội.

- Bị cận thị, trầm cảm, ảnh hưởng đến sức khỏe.

- Chạy theo lối sống ảo, làm giảm tương tác trực tiếp giữa người với người.

- Có nguy cơ bị lộ thông tin cá nhân, bị lừa đảo.

1. Những vấn đề đạo đức, pháp luật và văn hoá

Hoạt động 1 (trang 55): Hành vi vi phạm pháp luật hay đạo đức?

Xem xét tình huống sau và trả lời câu hỏi:

Do mâu thuẫn ở một diễn đàn trên mạng, một nhóm nữ sinh đánh một bạn nữ khác. Các bạn xung quanh đã không can ngăn mà còn quay phim rồi đưa lên mạng xã hội. Do có nhiều bình luận thiếu thiện ý trên mạng xã hội dẫn đến xấu hổ với bạn bè, nạn nhân đã bỏ nhà ra đi không để lại lời nhắn.

Câu hỏi:

1. Trong tình huống trên, hành vi nào vi phạm pháp luật, hành vi nào vi phạm đạo đức?

2. Theo em, yếu tố nào của Internet đã khiến sự việc trở nên trầm trọng?

Gợi ý trả lời:

1. - Hành vi vi phạm pháp luật: Đánh bạn nếu đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự (16 tuổi trở nên) và gây thương tích nặng.

- Hành vi vi phạm đạo đức: Đánh bạn, đưa video lên mạng, cổ vũ bạo lực học đường, bình luận thiếu thiện ý.

2. -Yếu tố khiến sự việc trầm trọng: đưa video lên mạng và những lời bình luận thiếu thiện ý.

Câu hỏi (trang 57): Em hãy lấy ví dụ về các vấn đề tiêu cực có thể nảy sinh khi tham gia các hoạt động sau trên mạng.

a) Tranh luận trên facebook b) Gửi thư điện tử

Gợi ý trả lời:

a) Tranh luận trên facebook: thách thức, chửi tục, công kích, sỉ nhục lẫn nhau,...

b) Gửi thư điện tử: tin nhắn sai sự thật, tin nhắn quãng cáo,…

2. Một số quy định pháp lí đối với người dùng trên mạng

Hoạt động 2 (trang 57): Hành vi đưa tin lên mạng

1. Em hãy đưa ra một số ví dụ đưa tin lên mạng không đúng.

2. Một cá nhân đưa tin bịa đặt về bệnh dịch xãy ra làm nhiều người hết sức lo lắng. Hành vi chia sẻ lại tin đó có vi phạm pháp luật hay không?

Gợi ý trả lời:

1. Một số ví dụ đưa tin lên mạng không đúng:

- Đưa thông tin sai sự thật: về dịch bệnh covid-19, chủ trương, đường lối, chính sách của nhà nước,…

- Phát tán văn hoá phẩm đồi truỵ, chống lại nhà nước,…

2. Theo em, hành vi chia sẻ lại một tin bịa đặt là vi phạm pháp luật vì đây là hành vi tiếp tay cho những kẻ tung tin không đúng sự thật.

Câu hỏi 1 (trang 59): Trong đợt bùng phát dịch Covid-19 vào đầu năm 2021, một cá nhân đăng tin sai sự thật về hành trình đi lại của một bệnh nhân bị dương tính với virus Covid-19. Sự việc này đã gây hoang mang cho cả một khu dân cư.

Theo em, cá nhân trên đã vi phạm điều nào trong các bộ Luật liên quan đến Công nghệ thông tin?

Gợi ý trả lời:

Theo em, cá nhân trên đã vi phạm Điều 101, khoản 1 của Nghị định 15/2020/NĐ-CP: Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân.

Câu hỏi 2 (trang 59): Trên mạng hiện nay có rất nhiều quảng cáo sai sự thật. Quảng cáo sai về tác dụng của một loại thuốc sẽ bị xử lí theo mục nào của điều 101 khoản 1 của Nghị định 15/2020/NĐ-CP?

Gợi ý trả lời:

Sẽ bị xử lí theo mục f của điều 101 khoản 1 của Nghị định 15/2020/NĐ-CP: Quảng cáo, tuyên truyền, chia sẻ thông tin về hàng hoá, dịch vụ bị cấm.

3. Quyền tác giả và bản quyền

Hoạt động 3 (trang 59): Tìm hiểu về quyền tác giả

Em hiểu thế nào là quyền tác giả? Tác giả của một tác phẩm (bức tranh, chương trình máy tính) có những quyền gì đối với tác phẩm của mình?

Gợi ý trả lời:

- Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu.

- Tác giả của một tác phẩm (bức tranh, chương trình máy tính) có những quyền: quyền nhân thân và quyền tài sản.

Hoạt động 4 (trang 60): Tìm hiểu về vi phạm bản quyền

Ai vi phạm bản quyền trong những tình huống sau?

1. Hoàng mua với giá rất rẻ một thẻ nhớ USB chứa các video âm nhạc mà người bán đã sưu tầm từ trên Internet không có thoả thuận gì với tác giả hay ca sĩ biểu diễn.

2. Lan mua một phần mềm có bản quyền đĩa CD. Sau khi cài đặt lên máy tính của mình, Lan cài thêm trên máy của một bạn thân.

Gợi ý trả lời:

Cả hai đều vi phạm bản quyền:

- Hoàng: sử dụng các video âm nhạc mà không có thoả thuận gì với tác giả hay ca sĩ biểu diễn.

- Lan: sao chép phần mềm cho bạn mà không hỏi ý kiến tác giả.

Câu hỏi 1 (trang 62): Trong các hành vi sau, những hành vi nào là vi phạm bản quyền?

A. Sao chép các đĩa cài đặt phần mềm.

B. Một người bạn của em mua tài khoản học một khoá học tiếng Anh trực tuyến. Em mượn tài khoản để cùng học.

C. Phá khoá phần mềm chỉ để thử khả năng phá khoá chứ không dùng.

D. Em dùng nhờ một phần mềm trên máy tính của bạn.

Gợi ý trả lời:

Những hành vi vi phạm bản quyền: A, B, C

Câu hỏi 2 (trang 62): Em hãy nêu ví dụ về một hành vi vi phạm bản quyền đối với sản phẩm tin học.

Gợi ý trả lời:

Ví dụ về hành vi vi phạm bản quyền đối với sản phẩm tin học:

- Sao chép, cài đặt phần mềm lậu không hỏi ý kiến tác giả.

- Phá khoá phần mềm trái phép.

- Sử dụng phần mềm lậu không mua bản quyền.

Luyện tập

Luyện tập 1 (trang 62): Trong các ý kiến sau, em đồng ý, không đồng ý hay chỉ đồng ý một phần với các ý kiến nào? Tại sao?

a) Chúng ta có quyền đưa lên mạng xã hội tất cả các tin không phải là tin giả.

b) Chúng ta có quyền đưa lên mạng xã hội tất cả các tin miễn là không có hại đến cá nhân ai.

c) Chúng ta có quyền đưa lên mạng xã hội tất cả các tin miễn là không vi phạm pháp luật.

Gợi ý trả lời:

Đồng ý một phần với cả 3 ý kiến trên, bởi vì:

Mặc dù tin không phải là tin giả, không có hại đến cá nhân hoặc không vi phạm pháp luật nhưng có thể ảnh hưởng tới uy tín, danh dự và lợi ích của tổ chức, tập thể. Khi đăng tin phải được sự cho phép của những người tham gia vào tin đó.

Luyện tập 2 (trang 62): Trong đại dịch Covid-19, một người dùng Facebook đã chia sẻ : “Bắt đầu từ ngày 28/3/2020, toàn thành phố Hồ Chí Minh sẽ bị phong toả trong 14 ngày…”. Khi bị triệu tập xử phạt, người này đã chứng minh rằng anh ta chỉ đưa lại một tin chứ không bịa.

Người này có sai không? Sai ở đâu?

Gợi ý trả lời:

Người này sai vì không xác minh tính chính xác của thông tin mà chia sẻ thông tin sai sự thật, tiếp tay cho hành vi đưa tin giả.

Vận dụng

Vận dụng 1 (trang 62): Nếu đăng tin trên mạng xã hội có tính xúc phạm đến người khác thì hành vi này là:

A. Vi phạm pháp luật.

B. Vi phạm đạo đức.

C. Tuỳ theo mức độ, có thể vi phạm đạo đức hay pháp luật.

D. Không vi phạm gì.

Gợi ý trả lời:

Đáp án C. Tuỳ theo mức độ, có thể vi phạm đạo đức hay pháp luật.

Vận dụng 2 (trang 62): An nhắc Bình về việc dùng phần mềm lậu và giảng giải cho Bình các quy định về quyền tác giả. Nghe xong Bình bảo: “trước đây mình không biết, mà không biết là không có lỗi”. Quan niệm của Bình như vậy có đúng không?

Gợi ý trả lời:

Quan niệm của Bình như vậy là không đúng.

Không biết thì có thể được giảm nhẹ hình phạt chứ không phải không biết là không có lỗi.

Học, học nữa, học mãi.
Tiếp tục nghiên cứu để phát huy năng lực vốn có của mỗi người nhé!

CÙNG CHUYÊN MỤC:

Chủ đề 1.
MÁY TÍNH VÀ XÃ HỘI TRI THỨC

Bài 1. Thông tin và xử lí thông tin
Bài 2. Vai trò của thiết bị thông minh và tin học đối với xã hội
Bài 3. Một số kiểu dữ liệu và dữ liệu văn bản
Bài 4. Hệ nhị phân và dữ liệu số nguyên
Bài 5. Dữ liệu lôgic
Bài 6. Dữ liệu âm thanh và hình ảnh
Bài 7. Thực hành sử dụng thiết bị thông dụng

Chủ đề 2.
MẠNG MÁY TÍNH VÀ INTERNET

Bài 8. Mạng máy tính trong cuộc sống hiện đại
Bài 9. An toàn trên không gian mạng
Bài 10. Thực hành khai thác tài nguyên trên Internet

Chủ đề 3.
ĐẠO ĐỨC, PHÁP LUẬT VÀ VĂN HÓA TRONG MÔI TRƯỜNG SỐ

Bài 11. Ứng dụng trên môi trường số. Nghĩa vụ tôn trọng bản quyền

Chủ đề 4.
ỨNG DỤNG TIN HỌC