BÀI 1 - THÔNG TIN VÀ XỬ LÍ THÔNG TIN (KNTT)

Bài 1 - Thông tin và xử lí thông tin - kntt

Khởi động (trang 6):

Tin học được định nghĩa là khoa học nghiên cứu các phương pháp và quá trình xử lí thông tin tự động bằng các phương tiện kĩ thuật, chủ yếu bằng máy tính.

Chúng ta đã biết ở lớp dưới, thông tin được biểu diễn trong máy tính bằng các dãy bit (gồm các kí hiệu 0, 1), máy tính xử lí dữ liệu là các dãy bit trong bộ nhớ. Vậy dữ liệu và thông tin khác nhau như thế nào?

Gợi ý trả lời:

- Thông tin là tất cả những gì mang lại cho chúng ta hiểu biết.

- Dữ liệu là thông tin đã được đưa vào máy tính để máy tính có thể nhận biết và xử lí được.

- Thông tin là ý nghĩa của dữ liệu. Dữ liệu là các yếu tố thể hiện, xác định thông tin.

Hoạt động 1 (trang 7): Có thể đồng nhất thông tin với dữ liệu được không?

Có các ý kiến như sau về dữ liệu của một bài giảng môn Ngữ Văn:

An: Bài ghi trong vở của em là dữ liệu.

Minh: Tệp bài soạn bằng Word của cô giáo là dữ liệu.

Khoa: Dữ liệu là tệp video ghi lại tiết giảng của cô giáo.

Theo em, bạn nào nói đúng?

Gợi ý trả lời:

Cả ba bạn đều nói đúng, do có thể có nhiều loại dữ liệu khác nhau của một thông tin bài giảng.

Câu hỏi 1 (trang 8): Em hãy cho một ví dụ về thông tin có nhiều cách thể hiện khác nhau.

Gợi ý trả lời:

Ví dụ: Thông thường ở những nơi công cộng thì không được hút thuốc. Cùng một thông tin cấm hút thuốc nhưng được thể hiện bằng nhiều cách khác nhau như các hình bên dưới:

Câu hỏi 2 (trang 8): Em hãy cho một ví dụ về dữ liệu thể hiện nhiều thông tin khác nhau. Tính toàn vẹn của thông tin được thể hiện như thế nào trong ví dụ này?

Gợi ý trả lời:

Dữ liệu “39^oC” trong bộ dữ liệu về thời tiết mang thông tin “trời rất nóng”, nhưng trong bộ dữ liệu bệnh án lại mang thông tin “sốt cao”. Thông tin có tính toàn vẹn, nếu dữ liệu không đầy đủ thì không xác định được chính xác thông tin hoặc làm sai lệch thông tin.

Câu hỏi 1 (trang 8): Định nghĩa nào về Byte là đúng?

A. là một kí tự. B. Là đơn vị dữ liệu 8 bit.

C. Là đơn vị đo tốc độ của máy tính. D. Là một dãy 8 chữ số.

Gợi ý trả lời:

Đáp án B. Byte là đơn vị dữ liệu 8 bit

Câu hỏi 2 (trang 8): Quy đổi các lượng tin sau ra KB:

a) 3MB b) 2GB c) 2048B

Gợi ý trả lời:

a). 3MB = 3x2¹⁰KB = 3072KB

b). 2GB = 2x2²⁰KB = 2 x 1024 x 1024 = 2 097 152 KB

c). 2048B = 2048 : 1024 = 2KB

Hoạt động 2 (trang 9): Thiết bị số và ưu điểm của thiết bị số

1. Các thiết bị làm việc với thông tin số như lưu trữ, truyền dữ liệu hay xử lí thông tin số đều được gọi là thiết bị số. Trong các thiết bị dưới đây, thiết bị nào là thiết bị số? Nếu thiết bị không thuộc loại số thì thiết bị số tương ứng với nó (nếu có) là gì?

2. Hãy so sánh thiết bị không phụ thuộc loại số ở Hình 1.2 với thiết bị số tương ứng.

Gợi ý trả lời:

- Các thiết bị số: bộ thu phát wifi, thẻ nhớ, máy tính xách tay

- Các thiết bị không thuộc thiết bị số: đồng hồ, quạt điện cơ

- Các thiết bị tương ứng là: Đồng hồ - đồng hồ thông minh (apple watch), quạt điện cơ - quạt điện cơ thông minh (smart fan)

2. So sánh thiết bị không phụ thuộc loại số ở Hình 1.2 với thiết bị số tương ứng:

Đồng hồ - đồng hồ thông minh (apple watch), quạt điện cơ – quạt điện cơ thông minh (smart fan)

- Giống nhau: đều thực hiện các chức năng cơ bản như báo giờ, tạo gió làm mát.

- Khác nhau:

+ Các thiết bị số có năng suất rất cao so với thiết bị thông thường.

+ Thực hiện tự động, chính xác.

+ Tiện lợi hơn: có thể kết nối bluetooth với điện thoại, lắp sim độc lập, hẹn giờ, gió mát tự nhiên, tạo ion làm sạch không khí, phun sương, điều khiển từ xa…

Câu hỏi 1 (trang 10): Em hãy so sánh việc gửi thư theo đường bưu điện và gửi thư điện tử.

Gợi ý trả lời:

- Giống nhau: Đều nhằm chuyển thư tới người nhận

- Khác nhau:

Câu hỏi 2 (trang 10): Giả sử để số hóa một cuốn sách kể cả văn bản và hình ảnh cần khối lượng dữ liệu khoảng 50MB. Thư viện của trường có khoảng 2000 cuốn sách. Nếu số hoá thì cần khoảng bao nhiêu GB để lưu trữ? Có thể chứa nội dung đó trong thẻ nhớ 256GB hay không?

Gợi ý trả lời:

-1 cuốn sách có khối lượng dữ liệu là 50MB

-Vậy 2000 cuốn sách có khối lượng dữ liệu là 50 x 2.000 = 100.000MB

-Nếu số hoá thì cần khoảng 100GB để lưu trữ (100.000MB tương đương 97,7GB)

⇒ Có thể chứa được trong thẻ nhớ 256 GB

Luyện tập

Luyện tập 1 (trang 10): Từ dữ liệu điểm các môn học của học sinh, có thể rút ra những thông tin gì. Mô tả sơ bộ xử lí để ra một thông tin trong số đó.

Gợi ý trả lời:

-Từ dữ liệu điểm các môn học của học sinh, có thể rút ra thông tin: Học lực của học sinh, chất lượng học tập của từng lớp.

Mô tả: Từ điểm từng môn ⇒ Điểm TBC của từng học sinh ⇒ Thông tin về học lực của học sinh.

Luyện tập 2 (trang 10): Hình 1.3 là danh sách các tệp ảnh lấy ra từ thẻ nhớ của một máy ảnh số. Em hãy tính toán một thẻ nhớ 16GB có thể chứa được tối đa bao nhiêu ảnh tính theo độ lớn trung bình của ảnh?

Gợi ý trả lời:

-Độ lớn trung bình của ảnh là: (10 144 + 9 888 + 10 016 + 9 440)/4 = 9 872KB

-16 GB = 16 x 2²⁰KB = 16 777 216 KB

-16 777 216 / 9 872 » 1699

⇒ Vậy thẻ nhớ 16 GB có thể chứa tối đa 1699 ảnh

Vận dụng

Vận dụng 1 (trang 10): Trong thẻ căn cước công dân có gắn chip thông tin về số căn cước, họ tên, ngày sinh, giới tính, quê quán, … được in trên thẻ để đọc trực tiếp. Ngoài ra, các thông tin ấy còn được mã hoá trong QR code và ghi vào chip nhớ. Theo em điều đó có lợi gì?

Gợi ý trả lời:

Một số lợi ích tiêu biểu:

- Lưu nhiều dữ liệu hơn.

- Truy xuất thông tin nhanh và tiện lợi hơn.

- Thông tin chính xác và bảo mật hơn.

Vận dụng 2 (trang 10): Hãy tìm hiểu và mô tả vai trò của thiết bị số trong việc làm thay đổi cơ bản việc chụp ảnh?

Gợi ý trả lời:

Vai trò của thiết bị số trong việc làm thay đổi cơ bản việc chụp ảnh:

Sau khi ghi hình từ cảm biến máy ảnh kỹ thuật số và đi qua bộ khuếch đại, hình ảnh sẽ được chuyển đổi thành dữ liệu kỹ thuật số. Đây là nhiệm vụ của bộ chuyển đổi tương tự số (analog-to-digital converter). Hầu hết các máy ảnh hiện đại chuyển đổi thành16 bit nhưng chỉ sử dụng 14 bit, và 2 bit kia cho phép linh hoạt hơn trong quá trình xử lý hậu kỳ và lọc. Trong đó, 14 bit tương ứng với 16.384 pixel, chứng tỏ hình ảnh có nhiều màu và cho dải màu rộng lớn trong máy ảnh kỹ thuật số hiện đại. Dữ liệu pixel này tiến hành xử lý hình ảnh. Bộ xử lý thực hiện một số thuật toán, lọc, gỡ lỗi và nén nếu chúng ta chọn hình thức lưu ảnh dưới dạng jpg. Hình ảnh cuối cùng sau đó được ghi vào thẻ của máy ảnh.

Học, học nữa, học mãi.
Tiếp tục nghiên cứu để phát huy năng lực vốn có của mỗi người nhé!

CÙNG CHUYÊN MỤC:

Chủ đề 1.
MÁY TÍNH VÀ XÃ HỘI TRI THỨC

Bài 1. Thông tin và xử lí thông tin
Bài 2. Vai trò của thiết bị thông minh và tin học đối với xã hội
Bài 3. Một số kiểu dữ liệu và dữ liệu văn bản
Bài 4. Hệ nhị phân và dữ liệu số nguyên
Bài 5. Dữ liệu lôgic
Bài 6. Dữ liệu âm thanh và hình ảnh
Bài 7. Thực hành sử dụng thiết bị thông dụng

Chủ đề 2.
MẠNG MÁY TÍNH VÀ INTERNET

Bài 8. Mạng máy tính trong cuộc sống hiện đại
Bài 9. An toàn trên không gian mạng
Bài 10. Thực hành khai thác tài nguyên trên Internet

Chủ đề 3.
ĐẠO ĐỨC, PHÁP LUẬT VÀ VĂN HÓA TRONG MÔI TRƯỜNG SỐ

Bài 11. Ứng dụng trên môi trường số. Nghĩa vụ tôn trọng bản quyền

Chủ đề 4.
ỨNG DỤNG TIN HỌC

Bài 12. Phần mềm thiết kế đồ hoạ
Bài 13. Bổ sung đối tượng đồ hoạ
Bài 14. Làm việc với đối tượng đường và văn bản
Bài 15. Hoàn thiện hình ảnh đồ hoạ

Chủ đề 5.
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VỚI SỰ TRỢ GIÚP CỦA MÁY TÍNH